نبرد آینده؛ نبردی ازجنس تأثیر و نه اطلاعات

تاريخ : 6 / 11 / 1392برچسب:ارتش,سازمان عقیدتی سیاسی,بسیج ارتش ,پایگاه مردمی,

| 23:43 | نویسنده : بسیجیان ارتش

پایگاه مردمی ارتش جمهوری اسلامی ایران:

پایگاه مردمی ارتش::تحول در فناوریها، به ویژه فناوری اطلاعات که از آن بعنوان انقلاب در امور نظامی نام برده می شود. موجب ظهور تغیرات اساسی در سازمان های نظامی شده است. مطالعه ی روند تحقیقات نظامی کشور های غربی بیانگر این واقعیت بوده است که چالش جدیدی به نام نبردهای اطلاعاتی در راه است.

روند سرسام آور توسعه ی فناوری اطلاعات و قابل دسترس بودن آن، این گمان را درذهن کارشناسان نظامی تقویت کرده است که اگر رویا رویی با قدرتهای بزرگ نظامی با روشهای متعارف مقدور نباشد، صدمه زدن به آنها از طریق جنگ های اطلاعاتی غیر ممکن نخواهد بود.در این مقاله سعی بر آن داریم بامعرفی ماتریس هاف(ماتریس ابتکاری)به عنوان ماتریس نبرد ها این نکته را یادآوری کنیم که شاید ورود به فضای سایبردر نبردهای کنونی هدف اساسی و اصلی باشد و باعث تغیرات بنیادی در تعاریف اهداف، ماًموریتها، ساختار، منابع انسانی و....شده است ولی نبردهای آینده نبردهایی از جنس تاًثیر و نبردهای تاًثیر محور می باشند که بسیار فراتر از نبرد های سایبری و نبرد های اطلاعات محور می باشد .امید است این مقاله کور سوی امیدی در جهت توجه بیشتر به نبردهایی بر پایه ی هم شناختی باشد و خود را در فضای سایبر غرق نکرده و بسیارفراتر از آن فکر کنیم.

1- مقدمه

طبق نظریه تافلر(1993)،شیوه جنگ در هر جامعه ای متناسب با شیوه ی تولید ثروت در آن جامعه می باشد و عواملی که باعث دگرگونی اقتصاد کشورها میشوند، منشاً دگرگونی نظامی و جنگ نیز می باشند. طبق نظریه کلوز وتیز هر عصر، شیوه ی جنگی عجیب و مخصوص به خود داشته است.شاید در قرون وسطی که شیوه تولید ثروت بوسیله ی صنعت بوده است نبرد ها به سمت صنعتی شدن می رفته اند ودر عصر حاضر شیوه تولید ثروت که اطلاعات و یا به زبان بهتر دانش است، نبرد ها هم به سمت اطلاعاتی شدن و یا همان سایبر پیش رفته اند ولی به نظر نویسنده که تولید ثروت در آینده بر پایه ی مشتری مداری (روابط انسانی) و تاًثیرات روانی برای حفظ مشتری خواهد بود، نبردهای آینده نیز از جنس تاًثیر و برپایه ی هم شناختی خواهد بود. نبردی که در آن تغییر روان نیروها برای تسخیر حتی فیزیکی آنها خواهد بود زیرا تسخیر افکار یک نیرو به منزله ی تسخیر فیزیکی او می باشد.تاًثیری که مد نظر نویسنده در مقاله ی حاضر است حتی می تواند از نوع فیزیکی باشد که شاید ملموس ترین منبع این تاًثیرفیزیکی را بتوان عملیات اخلال در جنگ الکترونیک دانست ولی آن چیزی که بیش تر از تأثیر فیزیکی مورد نظر است تاًثیر از نوع روانی می باشد که بسیار فراتر از جنگ روانی می باشد که یکی از انواع نبرد های سایبری است.

2- تعاریف و اصطلاحات

2-1 تعریف ماتریس هاف

ماتریس هاف یک ماتریس ابداعی از نویسنده مقاله بوده که در آن انواع نبردها ازنسل اول نبردها که نبردهایی بر پایه ی فیزیک بوده اند تا نسل ششم (پیشنهادی)نبردها
می باشد.البته شاید خوانندگان محترم در مطالعات خود با 5 نسل نبردها آشنا شده باشند ولی نسل ششم نبرد ها را بایستی نسل هم شناختی (تاثیر)دانست.این ماتریس از سه بُعد هم شناختی،اطلاعات و فیزیک تشکیل شده است که در آن از تقاطع ابعاد فیزیک با فیزیک نسل های اولیه جنگها بوجود می آید که در این نوع نبردها شعار اساسی "سلاح در مقابل سلاح" بسیار جلوه می کند. از تقاطع ابعاد اطلاعات با اطلاعات نبرد کنونی یا همان نبردهای سایبری یا نبردهای اطلاعاتی بوجود می اید که در ادامه ی مقاله به طور کامی تشریح خواهد شد واز تقاطع ابعاد هم شناختی در مقابل هم شناختی نسل پیشنهادی نبردها که همان نسل آینده ی نبردهاست بوجود می آید که این فرآیند در قالب شکل زیر پدیدار است.

2-2 تعریف نبرد های سایبری

سایبرینگ علم میان رفته رشته ایست که با سیستم های ارتباط وکنترل موجودات زنده، ماشینها و سازمانها سرو کاردارد. اصطلاح برگرفته از کلمه ی یونابی سکاندار ، اولین باردر سال 1948 در تئوری مکانیسم های کنترل توسط نور برت ونبرد یا چندان بکارگرفته شد.از نظر تئوری، سایبرتیک به مطاله ی روانشناسی، هوش مصنوعی، علم اقتصاد، عصب شناسی، مهندسی سیستم ها و مطالعه سیستم های اجتماعی می پردازد. پیشوند سایبر که در مسائل مربوط به کامپوتر به کار می رود، بیشتر با انتقال پیام و اینترنت سروکار دارد بعنوان مثال لغت مرکب cyberwar که در فرهنگ اصطلاحات جنگهای اطلاعاتی مترادف جنگ اطلاعات آمده است و به معنای جنگ از طریق شبکه های ارتباطی، علی الخصوص اینترنت می باشد. در سالهای اخیر مفهومی به نام جنگ اطلاعاتی در مراکز دفاعی جهان بسیار رایج شده است. مفهوم ذکر شده از این حقیقت غیرقابل بحث سر چشمه می گیرد که اطلاعات و فن آوریهای اطلاعات برای امنیت ملی و به خصوص در جنگ اهمیت فراینده ای دارد.

برای جنگ اطلاعاتی، تعریف های مختلفی ارائه شده است که هر یک از منظر خاصی به رویارویی اطلاعاتی می نگرد، ولی تمامی این تعریف ها رویکرد مشخصی را دنبال می کنند. به عنوان نمونه، به چند مورد زیر بسنده می گردد. جنگ اطلاعاتی:

الف- یعنی توانایی شنیدن، دیدن، داشتن درک صحیح از سامانه فرمان و کنترل، شناسایی منابع اطلاعاتی و حسگرهای دشمن و در مجموع دستیابی به درک بهتر از استعدادهای دشمن به گونه ای که به برتری اطلاعاتی بیانجامد.

ب- به کلیه اقداماتی اطلاق می شود که از طریق اثر گذاری بر اطلاعات و سامانه های اطلاعاتی دشمن و به منظور دستیابی به برتری اطلاعاتی، در راستای راهبرد نظامی یک کشور صورت پذیرد.

پ- به عملیات های نظامی به غیر از جنگ های فیزیکی گفته می شود.

ت- ایده ها و نظریه های مرتبط با اثر گذاری بر روش تفکر انسان ها و از آن مهم تر، روش تصمیم گیری آنها.

ج- بهره گیری از اطلاعات برای دستیابی به اهداف ملی یک کشور نیز جنگ اطلاعاتی نام دارد. این اهداف ممکن است در زمینه های سیاسی، اقتصادی یا نظامی باشد.

البته باید توجه داشت که فقط جنگ اطلاعات به عنوان تنها روش پیشبرد جنگ، مورد توجه نیست، بلکه چند روش کاملا متمایز دیگر نیز وجود دارد که طرفداران هر یک، آن مورد خاص را مهم تر و موثرتر از موارد دیگر می دانند. چنان چه قبلا اشاره شد، به دلیل گستردگی حضور اطلاعات در عرصه های مختلف تصمیم گیری انسان و نیز شاید به دلیل جدید بودن نسبی این مبحث، در ادبیات موجود و منتشر شده، کمتر اثری از اتفاق نظر بین پژوهشگران به چشم می خورد، ولی آن چه مورد توافق اکثر صاحب نظران می باشد، شامل هفت روش در
جنگ های اطلاعاتی است. که عبارتند از:

1- جنگ فرمان و کنترل

2- جنگ هوشمند

3- جنگ الکترونیک

4- جنگ روانی

5- جنگ نفوذگران رایانه ای

6- جنگ اطلاعات اقتصادی

7- جنگ اطلاعات رایانه ای

شایان ذکر است که جنگ های اطلاعاتی از هر نوع که باشند، یک هدف کلی را دنبال می کنند و آن عبارت است از:

استفاده تهاجمی و دفاعی از اطلاعات و سیستم های اطلاعاتی به منظور تکذیب، تحریف یا تخریب اطلاعات، فرآیندهای مبتنی بر اطلاعات، سامانه های اطلاعاتی و شبکه های اطلاعاتی دشمن با حفظ منابع و سامانه های اطلاعات خودی.

در ادمه به تشریح بیشتر هر یک از روش های فوق پرداخته خواهد شد.

2-2-1- جنگ فرمان و کنترل

از میان برداشتن فرماندهان یک نیرو و یا به عبارتی مرکز ثقل تصمیم گیری و تفکر یک نیرو، از شگردهای دیرینه انسان در جنگ ها بوده است. هدف اصلی جنگ فرمان و کنترل، جداسازی ساختار فرماندهی دشمن از بدنه نیروهای آن می باشد. نمونه ی بارز و جدید این نوع نبرد اطلاعاتی، در درگیر بین ایالات متحده و عراق مشاهده شد که عملا ارتباط فرماندهی نیروهای عراقی را با نیروهای نظامی این کشور قطع کرد. به همین دلیل بخش اعظم نیروهای عراقی بدون هیچ گونه تحرک و مقاومتی تسلیم شدند. در این تهاجم، تعداد تفنگ داران دریایی ایالات متحده بالغ بر 20000 نفر بود که یک ارتش مجهز 125000 نفری را زمین گیر نمودند.

2-2-2- جنگ هوشمند مدار

این جنگ ها هنگامی اتفاق می افتند که عامل هوش مستقیما در عملیات (به ویژه برای هدف گیری و ارزیابی خسارت یک نبرد ) به کار گرفته شود، نه این که از آن به عنوان یک ورودی برای کل سامانه ی فرمان و کنترل استفاده شود. بر خلاف شکل های دیگر رویارویی که پیش از این به آنها اشاره شد، این روش به طور مستقیم در اصابت گلوله به هدف(به جای تخریب اطلاعات) موثر است. با پیشرفت دقت و قابلیت اعتماد به حسگرها، گسترش تنوع و نیز با افزایش توانایی آنها در تغذیه ی سامانه های کنترل آتش در سریع ترین زمان ممکن، نیروهای نظامی به تدریج، وظیفه نگهداری، بکارگیری سامانه های ناظر بر فضای نبرد و توسعه ی آنها، ارزیابی ترکیب سامانه ها در میدان نبرد و ارسال نتایج به دست آمده به سیستم های آتش بار را به سیستم حسگرها متکی کرده اند.

2-2-3- جنگ الکترونیک

یکی دیگر از اشکال جنگ های اطلاعاتی، جنگ الکترونیک نام دارد. در جنگ الکترونیک روش های عملیاتی ای چون ارتباطات رادیویی و رمزنگاری مطرح هستند. بقه عبارت دیگر از آن میتوان به عنوان جنگ در حوزه ی ارتباطات نام برد.

2-2-4- جنگ روانی

مبحث جنگ روانی، با رویکرد مورد نظر در این پروژه، به مفهوم به کارگیری اطلاعات برای مقابله با قدرت تفکر انسان هاست. جنگ روانی به چهار گروه متمایز به شرح زیر تقسیم میشود:

- اقدام علیه اراده یک ملت

- اقدام علیه یک نیروی نظامی

- اقدام علیه فرماندهان ارشد( به ویژه فرماندهان مخالف با یک راهبرد خاص)

- رویارویی فرهنگی

2-2-5- جنگ نفوذگران رایانه ای(هکرها)

این نوع نبرد با انواع پیش گفته، کاملا متفاوت است. هدف این نوع جنگ اطلاعاتی ، تهاجم به بخش غیر نظامی یک کشور است؛ چرا که تهاجم به بخش های نظامی در قالب روش های جنگ فرمان و کنترل صورت میپذیرد. در این نوع جنگ، سارقین اطلاعات یا نفوذگران رایانه ای اقدام به شناخت نقاط آسیب پذیر آسیب پذیر ساختار یک سامانه نموده و از آن نقاط، تهاجم خود را آغاز میکنند.

زمینه های این تهاجم میتواند بسیار متنوع باشد. برای نمونه هدف از تهاجم ممکن است ساقط کردن یک سامانه ، تعطیلی و توقف مکرر یک سامانه، ایجاد خطاهای اتفاقی در داده ها، سرقت خدمات ( انجام مکالمات تلفنی رایگان، ورود و بهره برداری از اطلاعات پایگاه ها بدون هزینه)، جعل هویت( استفاده از امضای دیجیتالی و یا کارت اعتباری دیگرن)، گرد آوری اطلاعت برای سرویسهای امنیتی(رمز شکنی و دستیابی به رمز ورود به پایگاه های نظامی و فروش این رمز ها به سرویس های اطلاعاتی)، ارسال پیام های ساختگی غیر مجاز (اعلام کاذب افزایش قیمت کالاهای یک فروشگاه به مدت یکماه که موجب کاهش خریدهای اینترنتی خواهد شد) و دستیابی به اطلاعات شخصی افراد به منظور اخاذی از آنها باشد.

2-2-6- جنگ اقتصادی

به انسداد یا هدایت اطلاعات با هدف تسلط اقتصادی، جنگ اطلاعات اقتصادی گفته میشود. پیوند جنگ اطلاعاتی و جنگ اقتصادی به دو شکل امکان پذیر است: محاصره ی اطلاعاتی و امپریالیسم اطلاعاتی.

2-2-7- جنگ اطلاعات رایانه ای

در بین هفت شکل جنگ های اطلاعاتی، این نوع رویا رویی ( در فضای مجازی ) طیف بسیار وسیعی را در برمی گیرد که شامل تروریسم اطلاعاتی، تهاجم از طریق اختلال در منطق حاکم بر یک نرم افزار، شبیه سازی تمام عیار یک نبرد و جنگ گیبسون می باشد . جنگ اطلاعات به دلیل تخیلی و مجازی بودن آن در فضای مجازی، کمتر از انواع پیش گفته دارای مستندات و منابع قابل تعقیب می باشد.

3- نتیجه گیری

با توجه به تعاریف و اصطلاحاتی که ارائه گردید شاید نتوان نبردهای کنونی را نبرد هایی از جنس اطلاعات و نبردهای سایبری بدانیم ولی هیچگاه نمی توان خبر های آینده را نبرد های سایبر معرفی نمود، بلکه با توجه به ماتریس که تشریح گردید نبردهای آتی را نبردهای تاثیر محور میدانیم که فراتر از نبردهای سایبری خواهد بود. امید است با توجه بیشتر چه در عملیات آفند و چه در عملیات پدافند به این نکته توجه کنیم که آماج نبردهای آینده، افکار و اذهان نیروهای تظامی و غیر نظامی است و در این زمینه بایستی بیش از پیش فعالیت هایی مناسب صورت پذیرد و برای تعریف دکترین نظامی آینده کشورمان این مقاله مورد توجه قرار گیرد.این نکته را متذکر میشوم که نظرا ت متخصصان فن میتواند راهگشا بوده و در ارتقاء ماتریس عنوان شده مؤثر واقع شود.

وحید نادری درشوری کارشناس ارشد مدیریت فناوری اطلاعلات دانشگاه شهید بهشتی

غلامرضا هاشمی

منابع